نیکوکاری و سخاوت

حدیث (1) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

اَلصَّدَقَةُ عَلى وَجهِها و َاصطِناعُ المَعروفِ وَ بِرُّ الوالِدَينِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ تُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً و َتَزيدُ فِى العُمرِ وَ تَقى مَصارِعَ السُّوءِ؛

صدقه بجا و نيكوكارى و نيكى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوشبختى تبديل و عمر را زياد و از مرگ بدجلوگيرى مى كند.

نهج الفصاحه ص 549 ، ح 1869

حدیث (2) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

عَلَيكُم بِالصِّدقِ فَاِنَّهُ مَعَ البِرِّ وَ هُما فِى الجَنَّةِ وَ ايّاكُم وَ الكِذبِ فَاِنَّهُ مَعَ الفُجورِ وَ هُما فِى النّارِ ؛

شما را سفارش مى كنم به راستگويى، كه راستگويى با نيكوكارى همراه است و هر دو در بهشت اند و از دروغگويى بپرهيزيد كه دروغگويى همراه با بدكارى است و هر دو در جهنم اند.

نهج الفصاحه ص 572 ، ح 1976

حدیث (3) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

اِنَّ القَومَ لَيَكونونَ فَجَرَةً وَ لا يَكونونَ بَرَرَةً فَيَصِلونَ اَرحامَهُم فَتَنمى اَموالُهُم وَ تَطولُ اَعمارُهُم فَكَيفَ اِذا كانوا اَبرارا بَرَرَةً!؟

مردمى كه گناهكارند و نه نيكوكار، با صله رحم، اموالشان زياد و عمرشان طولانى مى شود. حال اگر نيك و نيكوكار باشند، چه خواهد شد!؟

كافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 155، ح 21

حدیث (4) امام على علیه السلام:

كَثرَةُ اصطِناعِ المَعروفِ تَزيدُ فِى العُمُرِ وَ تَنشُرُ الذِّكرَ ؛

زياد كار نيك انجام دادن، عمر را مى افزايد و نام را پرآوازه مى سازد.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 386 ، ح 8830

حدیث (5) امام صادق عليه السلام :

اَلبِرُّ وَ حُسنُ الخُلقِ يَعمُرانِ الدّيارَ وَ يَزيدانِ فِى الاعمارِ ؛

نيكوكارى و خوش اخلاقى، خانه ها را آباد و عمرها را طولانى مى كنند.

كافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 100، ح 8

حدیث (6) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

(لأَميرِ المُؤمِنين عليه السلام) أَ لا اُخبِرُكُم، بِأَشبَهِكُم بى خُلقا؟ قالَ: بَلى يا رَسولَ اللّه قالَ: أَحسَنُكُم خُلقا، و َأَعظَمُكُم حِلما، وَ أَبَرُّكُم بِقَرابَتِهِ وَ أشَدُّكُم مِن نَفسِهِ إِنصافا؛

(به اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند) آيا تو را خبر ندهم كه اخلاق كدام يك از شما به من شبيه تر است؟ عرض كردند: آرى، اى رسول خدا. فرمودند: آن كس كه از همه شما خوش اخلاق تر و بردبارتر و به خويشاوندانش نيكوكارتر و با انصاف تر باشد.

مكارم الاخلاق ص 442

حدیث (7) امام موسی کاظم علیه السلام:

مَن لَم یجِد لِلاساءَةِ مَضَضّا لَم یکن عِندَهُ لِلاِحسانِ مَوقعٌ؛

کسی که مزه رنج و سختی را نچشیده، نیکی و احسان در نزد او جایگاهی ندارد.

اعلام الدین فی صفات المؤمنین ص 305

حدیث (8) امام صادق عليه السلام :

يَعيشُ النّاسُ بِاِحْسانِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا يَعيشونَ بِاَعْمارِهِمْ وَ يَموتون بِذُنوبِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا يَموتونَ بِآجالِهِمْ؛

مردم، بيشتر از آن كه با عمر خود زندگى كنند، با احسان و نيكوكارى خود زندگى مى كنند و بيشتر از آن كه با اجل خود بميرند، بر اثر گناهان خود مى ميرند.

دعوات(راوندى)  ص 291، ح 33

حدیث (9) پيامبر صلى لله عليه و آله :

اِنَّ اَسْرَعَ الْخَيْرِ ثَوابا البِرُّ وَ اِنَّ اَسْرَعَ الشَّرِّ عِقابا البَغْىُ؛

پاداش نيكوكارى زودتر از هر كار خوب ديگرى مى رسد و كيفر ستم و تجاوز زودتر از هر كار بد ديگرى گريبان مى گيرد.

ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص 166 – خصال ص 110، ح 81

حدیث (10) امام صادق عليه السلام :

اِنَّ لاِهْلِ الْجَنَّةِ اَرْبَعَ عَلاماتٍ : وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَ لِسانٌ لَطيفٌ وَ قَلْبٌ رَحيمٌ وَ يَدٌ مُعْطيَةٌ؛

 بهشتى ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده.

مجموعه ورام ج 2، ص 91 – امالی(طوسی) ص 683 ، ح 1454

حدیث (11) پيامبر صلى الله عليه و آله :

اَلْعَدْلُ حَسَنٌ و َلكِنْ فِى الاُمَراءِ اَحْسَنُ،السَّخاءُ حَسَنٌ و َلكِنْ فِى الاَغْنياءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ ورَلكِنْ فِى الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ و َلكِنْ فِى الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ و َلكِنْ فِى الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَياءُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى النِّساءِ اَحْسَنُ؛

عدالت نيكو است اما از دولتمردان نيكوتر، سخاوت نيكو است اما از ثروتمندان نيكوتر؛ تقوا نيكو است اما از علما نيكوتر؛ صبر نيكو است اما از فقرا نيكوتر، توبه نيكو است اما از جوانان نيكوتر و حيا نيكو است اما از زنان نيكوتر.

نهج الفصاحه ص 578 ، ح 2006

حدیث (12) امام على عليه السلام :

اَلْكَريمُ يَرى مَكارِمَ اَفْعالِهِ دَيْنا عَلَيْهِ يَقْضيهِ

بزرگوار، نيكوكارى هاى خود را بدهى به گردن خود مى داند كه بايد بپردازد .

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 388 ، ح 8886

اَللَّئيمُ يَرى سَوالِفَ اِحْسانِهِ دَيْنا لَهُ يَقْتَضيهِ

فرومايه، احسان هاى گذشته خود را بدهى به گردن ديگران مى داند كه بايد پس بگيرد.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 261 ، ح 5581

حدیث (13) امام باقر عليه السلام :

أربَعٌ مِن کُنُوز البِر ّ: کِتمانُ الحاجَة وَ کِتمانُ الصَّدَقَةِ وَ کِتمانُ الوَجَع وَ کِتمانُ المصیبَةِ.

چهار چیز از گنجهای نیکوکاری است: پنهان داشتن حاجت، صدقه پنهانی، نهان داشتن درد و نهان داشتن مصیبت.

تحف العقول ص 295 – بحارالانوار(ط-بیروت) ج75 ، ص 175

حدیث (14) پيامبر صلى الله عليه و آله :

أ لا اُخْبِرُكُمْ بِاَشبَهِكُم بى؟ قَالوا: بَلى يا رَسولَ اللّه . قالَ: اَحسَنُكُم خُلقا وَ اَليَنُكُم كَنَفا وَ اَبَرُّكُم بِقَرَابَتِهِ وَ اَشَدُّكُم حُبّا لاِخوانِهِ فى دينِهِ وَ اَصبَرُكُم عَلَى الحَقِّ وَ اَكظَمُكُم لِلغَيظِ وَ اَحسَنُكُم عَفْوا وَ اَشَدُّكُم مِن نَفْسِهِ اِنْصافا فِى الرِّضا وَ الْغَضَبِ؛

آيا شما را از شبيه ترينتان به خودم با خبر نسازم؟ گفتند: آرى اى رسول خدا! فرمودند: هر كس خوش اخلاق تر، نرم خوتر، به خويشانش نيكوكارتر، نسبت به برادران دينى اش دوست دارتر، بر حق شكيباتر، خشم را فروخورنده تر و با گذشت تر و در خرسندى و خشم با انصاف تر باشد.

كافی(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 240 و 241 ، ح 35

حدیث (15) امام حسين عليه السلام :

اَيُّهَا النّاسُ نافِسوا فِى الْمَكارِمِ وَ سارِعوا فِى الْمَغانِمِ وَ لا تَحْتَسِبوا بِمَعْروفٍ لَمْ تَجْعَلوا؛

اى مردم در خوبى ها با يكديگر رقابت كنيد و در كسب غنائم (بهره گرفتن از فرصت ها) شتاب نماييد و كار نيكى را كه در انجامش شتاب نكرده ايد، به حساب نياوريد.

کشف الغمه(ط-القدیمه)ج 2 ، ص 29 {شبیه این حدیث در نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ص 81 ، ح 6 }

حدیث (16) امام على عليه السلام :

 قِيمَةُ كُلِّ امْرِئٍ مَا يُحْسِنُه‏

ارزش هر كس به اندازه خوبى هاى اوست.

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 482 ، ح 81 – امالى(صدوق) ص 447

حدیث (17) امام صادق علیه السلام:

لا یَتـِمُّ المَعروفُ اِلا بِثَلاثِ خِصـالٍ: تَعجیلِه وَ تقلیلِ کَثیرِه وَ تَرکِ الامتِنانِ بِه؛

احسان و نیکى کامل نباشد،مگر با سه خصلت: شتاب در آن،کم شمردن بسیار آن و منت ننهادن بر آن.

تحف العقول ص 323 {شبیه این حدیث در فقه الرضا ص 374 -بحار الانوار(ط-بیروت) ج 71 ، ص 413 ، ح 27 }

حدیث (18) امام صادق علیه السلام:

ثَلاثٌ تـُورِثُ المَحَبَّه: الـدَیـنُ وَ التَّـواضُعُ وَ البَذلُ؛

سه چیز است که محبت آورد: قـرض دادن و فـروتنـى و بخشـش.

تحف العقول ص 316

حدیث (19) امام صادق علیه السلام:

قَضَاءُ حَاجَةِ المُؤمِن خَیرٌ مِن عِتقِ ألفِ رَقَبَةٍ وَ خَیرٌ مِن حُملَانِ ألفِ فَرَسٍ فی سَبِیلِ اللهِ.

بر آوردن نیاز مؤمن بهتر است از آزاد کردن هزار بنده و بهتر است از تجهیر کردن هزار اسب برای جهاد در راه خدا.

کافی(ط-الاسلامیه) ج2، ص193 ، ح 3

حدیث (20) امام صادق علیه السلام:

مَا قَضَی مُسلِمٌ لِمُسلِمٍ حَاجَةً إلَّا نَادَاهُ اللهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَلَیَّ ثَوابُکَ وَ لا أرضَی لَکَ بِدونِ الجَنَّةَ.

هیچ مسلمانی نیاز مسلمانی را برآورده نکند مگر اینکه خدای تبارک و تعالی او را ندا دهد: پاداش تو بر عهده من است و من به کمتر از بهشت برای تو راضی نخواهم بود.

کافی(ط-الاسلامیه) ج2، ص 194 ، ح 7